“Why are you here?” Waarom ben je hier? Die vraag stelt de Welshman achter ons, tijdens de herdenkingsceremonie bij de Menenpoort in Ieper. We leggen uit dat we Hollanders zijn die, ter gelegenheid van 100 jaar herdenking van WO1, een aantal Memorials bezoeken. Exposities met een permanent karakter zijn dit jaar uitgebreid en aangevuld met speciale tentoonstellingen. “Deze dagelijkse plechtigheid bij de Menenpoort mogen we in geen geval missen”, laat ik hem weten. 

Hij is er omdat twee oudooms, broers van zijn grootvader, op de dag af honderd jaar geleden sneuvelden in de modderpoel van de Westhoek. Hun namen staan gebeiteld in de wanden van de poort. De Engelse dame die ons gesprek volgt meldt dat haar grootvader de dag erna precies honderd jaar geleden het leven liet in deze omgeving. De stoepen van de poort staan dagelijks vol met Britten, om de 55.000 vermisten van de slag bij Menen te herdenken. De Last Post wordt gespeeld, er worden kransen gelegd door jong en oud en het is er muisstil.   

"Dichterbij kan de werkelijkheid van de waanzin niet komen"

De Memorials vertellen verhalen van een gruwelijke oorlog, waar wij Nederlanders te weinig van weten. Onze neutraliteit zal daar oorzaak van zijn. Tegen de achtergrond van de geo-politiek van destijds vertellen ooggetuigen in filmpjes hun persoonlijke verhaal. De boer, de pastoor, de ziekenverzorgster, de chirurg, de gewone soldaat en de lijdende burger. Dichterbij kan de werkelijkheid van de waanzin niet komen. Meer dan 9 miljoen  doden.

Bij alle monumenten en musea treffen we volk van uiteenlopende nationaliteiten. Bussen vol  Belgische en Britse schooljeugd komen aangereden, met onderwijzers die hen het verhaal vertellen. De Welshman pareert mijn opmerking; dat wij zo’n brede betrokkenheid van het volk bij ons niet kennen: “You have World War II and plenty memorials.” Ik geef hem gelijk, maar het wringt. Ons jaarlijks twee minuten stil zijn steekt schril bij af bij deze herdenking, die al bijna 90 jaar lang elke dag plaatsvindt.

Why are you here? Voor de verhalen, die indruk maken. Om te ervaren hoe Belgen, Britten, Duitsers en Fransen met hun verleden omgaan. Weer thuis concludeer ik dat flauwe Belgenmopjes niet meer passen. Ik begrijp ook steeds minder  waarom de Britten niet meer bij ons willen horen. Al honderd jaar liggen meer dan een half miljoen dode landgenoten in continentale grond. Dat zou evengoed verbindend kunnen zijn.