‘Verborgen verleden’ is een populair televisieprogramma waarin een bekende Nederlander zijn of haar roots volgt. Archieven waar de doorsnee landgenoot geen weet van heeft worden toegankelijk. De kijker wordt getrakteerd op onverwachte wendingen richting iemands oorsprong. Het is gelijk een geschiedenisles, omdat ook achterliggende oorzaken van een verhuizing worden belicht. Het inzien van oorspronkelijke documenten en het aanhoren en lezen van de verhalen die erbij horen maakt wat los bij mensen. Het eigen ontstaan wordt beter begrepen. Onderzoekers willen originele documenten in de hand hebben, voelen en ruiken. Naast de digitale beschikbaarheid van historische informatie is het ‘papieren’ archief van onschatbare waarde voor elke onderzoeker: professional of eenvoudige familie uitpluizer, dat maakt geen verschil.

Voor de regio Brummen, Zutphen en Lochem is het Regionaal Archief (RAZ) aan de Spiegelstraat in Zutphen de centrale plek voor vragen over de streekgeschiedenis. Dat archief is onderwerp van twist. Vooral omdat de gemeenten Zutphen en Lochem een meningsverschil hebben over de kosten en enkele beheersaangelegenheden, zoals het digitale depot. Zutphen wil meer op zichzelf en het Lochemse college van BenW meent goedkoper uit te zijn bij het Erfgoedcentrum in Doetinchem. Daar zit ‘m de crux van het verhaal. Niet de belangen van de regionale archiefonderzoeker, die informatie dichtbij huis wil vinden, maar mogelijk financieel voordeel blijkt leidend voor de keuze van de opslagplek. De Lochemse raad schoot op 6 december het collegevoorstel om de papierenarchieven te verhuizen naar Doetinchem aan flarden. Ook voor de Raad bleek de financiële afweging belangrijk. Men is bang voor te weinig zeggenschap en een oncontroleerbare kostenontwikkeling in de Gemeenschappelijke Regeling die voortvloeit uit de aansluiting bij het Erfgoedcentrum. Het protest van de historische verenigingen werd aangehaald om het belang van archiefbehoud bij RAZ nadrukkelijk te onderstrepen. De wethouder is op pad gestuurd om het gesprek met Zutphen weer op gang te trekken. 

De gemeente Lochem en haar dorpen zijn van oudsher sterk verbonden met Zutphen. Wie de contouren van het oude graafschap Zutphen bestudeert en de geschiedschrijving erop naleest zal dat beamen. Het archief in Zutphen herbergt ons gezamenlijke verleden, dat is samengesteld uit archieven van gemeenten, bedrijven, verenigingen en particulieren. Informatie die thuishoort in haar eigen omgeving. Er ligt aan de Spiegelstraat nog een massa verleden te wachten op onderzoek. Hopelijk beseffen beide gemeentes hoe belangrijk RAZ is voor de inwoners van hun gezamenlijke gebied. Het zou lokale politici sieren als zij bij hun afwegingen over dit onderwerp de kille becijfering verlaten. Iets meer gevoel bij ons verborgen verleden kan beslist geen kwaad.