ZUTPHEN - Het was een opmerkelijk moment, vorig jaar maart tijdens het Zutphense verkiezingsdebat. De vraag was of wethouders persé uit de coalitiepartijen moeten komen of dat een goede kwaliteit voorop moet staan. De meeste lijsttrekkers waren voor dat eerste. Mathijs ten Broeke van de SP verwoordde dit het sterkst: We moeten partijpolitieke wethouders hebben, geen managers of technocraten.

Lex Hemelaar

Maatschappelijk Ondernemer

De praktijk blijkt anders. Na bijna een jaar besturen is de partijpolitiek ver te zoeken in het college. Dat kan ook niet anders want sinds de invoering van het dualisme (al in 2002!) spelen wethouders geen politieke rol meer. Ze zijn bestuurders, geen volksvertegenwoordigers. Een wethouder spreekt namens het college, niet namens zijn partij. Dat betekent dat wethouders hun politieke voorkeuren moeten inslikken. Ook als je van de SP bent, zal Ten Broeke inmiddels gemerkt hebben. 

Hoogleraar Pieter Tops, spreker op het congres ‘De haperende lokale democratie’ begin april, noemde het dualisme een grote mislukking. Wethouders besturen niet meer maar voeren uit wat ambtenaren bedenken en de raad loopt achter de feiten aan. Het dualisme holt de lokale democratie uit.

Neem het proces rondom de bezuinigingen. Een puur technocratische exercitie, geleid door het ambtenarenapparaat met assistentie van Berenschot. Bij zo’n grote bezuinigingsoperatie zou je politieke discussies verwachten op het scherpst van de snede. We hebben ze niet gezien. De coalitiepartijen trekken één lijn en de oppositie moet zelf maar met tegenvoorstellen komen. Daar zijn ze helemaal niet op toegerust.

"Alle maatschappelijke organisaties moeten flink inleveren, maar één ontspringt de dans"

Een andere spreker was Froukje de Jonge, burgemeester van Stadskanaal en voorheen wethouder van Almere. Het ambtenarenapparaat is een tanker die zijn eigen koers vaart, zei ze. Een wethouder kan een beetje tegen de zijkant tikken. Als je geluk hebt, verandert de kolos een paar graden van koers. 

De grote invloed van het ambtenarenapparaat zien we nu ook terug bij de bezuinigingsmaatregelen in het sociaal domein. Alle maatschappelijke organisaties moeten flink inleveren, maar één ontspringt de dans. De voorgenomen bezuiniging bij stichting Perspectief wordt geschrapt. De innige verstrengeling tussen de welzijnsorganisatie en de gemeente doet zich hier weer eens gelden. De vele uit burgerkracht ontstane initiatieven en hun talrijke vrijwilligers wordt onder het mom van ‘quick wins’ de keel half dichtgeknepen. Perspectief, die de helft van alle subsidies opslurpt, staat nog fier overeind. Stoer hoor, de kleintjes pakken en grootste ongemoeid laten. 

Het college haast zich erbij te zeggen dat Perspectief in 2020 wél moet bezuinigen. Ik kan u nu al op een briefje geven, dat laten de ambtenaren niet gebeuren. Volgend jaar korten op Perspectief zou immers onzin zijn nu vele maatschappelijke clubs gemarginaliseerd zijn en de kaalslag in het sociaal domein is begonnen. Zo wordt Perspectief onmisbaar gemaakt, blijven we afhankelijk van deze dure beroepsorganisatie en wordt de verschuiving naar initiatieven vanuit de samenleving getorpedeerd. Zo werkt dat in een haperende lokale democratie.