LOCHEM - De kosten van de gevolgen van de breuk in de persleiding en de daarop volgende verontreiniging van de Berkel zijn nog niet bekend. Of de belastingbetaler uiteindelijk voor de ongetwijfeld hoge rekening opdraait hangt af van de schuldvraag. Wat dat betreft houdt het waterschap Rijn en IJssel alle opties nog open.

Het onderzoek naar de oorzaak van de breuk, die op maandag 5 november werd ontdekt, is nog in volle gang. Als de oorzaak al kan worden achterhaald, is de vraag of de schuld in de schoenen van derden kan worden geschoven. Vooralsnog lijkt dit alleen mogelijk als er een ontwerp- of constructiefout is aan het licht komt of als er iets fout is gegaan bij de aanleg van de leiding.

De droogte van de afgelopen tijd kan een rol hebben gespeeld. In dat geval is de rekening voor de belastingbetaler. Het waterschap lijkt uit te sluiten dat FrieslandCampina (mede-)schuldig is aan het incident. Navraag leert dat de maximale capaciteit van de persleiding niet is overschreden. Dit geldt voor het aantal kuubs per uur en zogeheten vervuilingseenheden, waarover hieronder meer.

Spoelwater

De fabrieken van FrieslandCampina in Borculo en Lochem produceren een enorme hoeveelheid spoelwater. Dit bevat naast melkresten een – volgens het waterschap kleine – hoeveelheid reinigingsmiddelen. Alleen in Borculo vindt een primaire (voor)zuivering plaats voordat het water in het riool stroomt. In Lochem is hier geen sprake van.

Ten tijde van de breuk was sprake van 400.000 liter verontreinigd water per uur dat in de Berkel stroomde. Of de productie van FrieslandCampina toen al was teruggeschroefd is niet duidelijk. Een woordvoerder van het waterschap vertelde vorige week aan de Lochemse gemeenteraad dat in Lochem en Borculo zo’n 40 tot 50% van alle in Nederland verwerkte melk in het geding is.

Kosten

De melkbestanddelen in het afvalwater van de zuivelgigant zijn een voedingsbodem voor bacteriën. Die onttrokken in de Berkel zoveel zuurstof aan het water dat duizenden vissen stierven en nog eens duizenden naar schoner water moesten worden vervoerd. Na ontdekking van het probleem lijkt het waterschap kosten noch moeite te hebben gespaard. Er werden veel mensen en materieel ingezet. Daarvan moest veel worden ingehuurd bij commerciële partijen.

Inmiddels is de grote schoonmaak begonnen en ook dat kost veel geld. Wat er eventueel moet gebeuren met de sliblaag in de depots van Rijkswaterstaat aan de Kanaaldijk, is nog onduidelijk. Veel water uit de Berkel is naar deze depots gepompt. Het waterschap zegt nog absoluut geen beeld te hebben van de totale kosten.

Eigen zuivering

Zowel het waterschap als andere bevoegde instanties, zoals de Omgevingsdienst Achterhoek (ODA) stellen eisen aan wat bedrijven mogen lozen. Het is bij grotere bedrijven niet ongebruikelijk om hun afvalwater zelf te zuiveren of dit te laten doen door een marktpartij. FrieslandCampina heeft bij de vestiging in Wolvega bijvoorbeeld zo’n eigen waterzuiveringsinstallatie.

Waterschappen kunnen bedrijven niet dwingen om zelf water te zuiveren. Wel zijn ze verplicht om minimaal een kostendekkend tarief in rekening te brengen. Als dit niet gebeurt ziet de EU dit als ongeoorloofde staatssteun. De kosten die bedrijven betalen zijn sterk afhankelijk van de samenstelling van het afvalwater. Het tarief is gebaseerd op het aantal ‘vervuilingseenheden’ dat wordt geloosd.

Het zelf zuiveren, ofwel het water op het riool lozen is dus voor een deel een economische afweging. FrieslandCampina schrijft in het jaarverslag 2017 overigens dat het streeft naar een klimaatneutrale groei en minder schaarse natuurlijke bronnen te willen gebruiken, waaronder water.

Meten

Grote bedrijven, zoals FrieslandCampina, zijn verplicht om hun afvalwater te meten. Ook moeten er monsters worden genomen en geanalyseerd. Aan de hand van de metingen wordt achteraf aangifte gedaan. Er wordt gewerkt met voorlopige aanslagen die aan het begin van het jaar worden verstuurd.