ZUTPHEN - Je drukt op een knop en je hoort een bak herrie. Dan denk je waarschijnlijk niet gelijk aan kunst. Toch behoort de grote zwarte knop op de IJsselkade toe aan een zogenoemd audio-kunstwerk. Tot ongenoegen van voorbijgangers en bewoners van de IJsselkade. Het kunstwerk is een onderdeel van het project de IJsselbiënnale. 

Jesse Sprikkelman in gesprek met voorbijgangers. Lees verder onder de podcast...

Wie op de zwarte knop drukt hoort harde geluiden komen uit de luidsprekers die aan de andere kant van het water hangen. "Eerst dacht ik dat ze aan de overkant van het water aan het werk waren. Maar het kwam toch echt uit de luidsprekers", zegt een bewoner. Ze beweert het geluid geregeld te horen wanneer haar raam open staat en de wind richting haar huis blaast. "Het is ontzettend irritant en onnodig." De Zutphenees noemt zichzelf echter wel een kunstliefhebber. De geluiden die je hoort zijn onderwater opgenomen.

'Niet luider dan omgevingsgeluid'

Dat er bij kunst geen goed of fout bestaat is één ding wat zeker is. Maar dat neemt niet weg dat mensen er overlast van kunnen ervaren. De maker van het werk, Edwin van der Heide, snapt dat. Hij legt echter wel, geheel in zijn eigen woorden, uit dat mensen herrie gaan horen wanneer ze het willen horen. "Het geluid van Kopje-onder (zoals het werk heet, red.) is niet luider dan het aanwezige omgevingsgeluid. Het werk wordt omgeven door de akoestische geluiden van de motoren en uitlaten van de schepen, de treinen en het verkeer over de IJsselbrug en daarnaast is er behoorlijk wat verkeer over de straat parallel aan de IJsselkade."

Waarom zulke luidsprekers nodig zijn? "De Kopje-onder heeft niet als insteek om de bestaande plek te domineren of te verstoren. Wel wordt er een hoorbare laag aan de omgeving toegevoegd, een laag die er eigenlijk altijd al was maar onhoorbaar voor ons is. Deze ruimtelijke laag transformeert de omgeving terwijl deze er ook mee versmelt. Net zoals we kunnen genieten van andere mens-geproduceerde geluiden in onze omgeving kunnen we dat ook met het onderwatergeluid. Hoe leefbaar deze ruimte voor vissen is is iets wat we ons misschien wel zouden moeten afvragen."

Lees verder onder de foto...

© Jesse Sprikkelman / LGLD

Voorbijgangers zijn ook kritisch op het werk. "Het is niet mijn smaak. Het is een hoop herrie. Je zou willen dat het wat stiller werd", legt een man uit. "Ik denk niet dat mensen dit leuk vinden. Dat kan ik me niet voorstellen. Mensen drukken uit nieuwsgierigheid op de knop. Het is geen fijne verrassing." Een andere man: "Het is wat apart. Iedereen ziet, of hoort, er het zijne in. Toen ik hier de eerste keer kwam vroeg ik me wel af wat ik nou moest horen." Hij waardeert het werk maar "ik kan me voorstellen dat niet iedereen er gecharmeerd van is."

‘In gesprek met klagers'

Mieke Conijn van de IJsselbiënnale: "Het geluid dat het produceert is inderdaad geen harmonisch geluid, net zomin als de trein of verkeer harmonische geluiden maakt. Qua geluidsniveau klinkt het werk niet harder dan de geluiden van de straat. Wat waarschijnlijk een rol speelt in de beleving is dat je verkeersgeluiden niet kunt uitzetten en dat je op dit kunstwerk wél invloed kunt uitoefenen." Zelf zeggen ze geen enkele klachten ontvangen, dat enkele bewoners overwegen stappen te zetten vinden ze dan ook niet fijn. "We zouden dan ook graag eerst met hen in overleg willen treden."

Volgens Conijn heeft de natuur geen last van de herrie. "Het geluid is expliciet naar voren gericht en dus niet naar het landelijker gebied daarachter. Overigens zouden vissen hetzelfde geluid moeten horen, en dan constant. Het is tenslotte het geluid van onder het water."